ایرج بسطامی
ایرج (حشمت اللٰه) بسطامی (۱ آذر ۱۳۳۶ – ۵ دی ۱۳۸۲) خواننده موسیقی سنتی ایرانی بود که نخستین اثر خود را با آهنگسازی پرویز مشکاتیان عرضه کرد. تصنیف گلپونهها سرشناسترین اثر ایرج بسطامی با آهنگی از حسین پرنیا و شعری از هما میرافشار است که پس از مرگ وی، آوازهٔ ملی پیدا کرد. از دیگر آثار معروف او میتوان به تصنیف وطن من با آهنگی از پرویز مشکاتیان و شعری از ملکالشعرای بهار اشاره کرد که از طرف سازمان یونسکو سرود ملی اعلام شد.
زندگینامه و آغاز فعالیت هنری
ایرج بسطامی در سال ۱۳۳۶ در شهرستان بم در خانوادهای هنرمند زاده شد. هر یک از اعضای خانواده او، از جد پدری گرفته تا پدربزرگ و پدر در زمینه آواز خواندن و نواختن سازهای مختلف تجربه داشتند. تولد و رشد ایرج در چنین خانوادهای و استعداد ذاتی او موجب شد که از پنج سالگی به آواز خواندن علاقه نشان دهد. این علاقه و پیگیری موجب شد که پدربزرگ به استعداد وی در زمینهٔ آواز پی برده و به دیگران تأکید کند که او در آینده خواننده بزرگی خواهد شد. از این رو، پدر ایرج، فرزند خود را در مسیر یادگیری موسیقی و آواز قرار داد و اینگونه، پدرش نخستین معلم آواز او در خانه شد. ایرج در این سالها ردیفهای آوازی در مکتب تهران به سبک عبدالله دوامی را نزد عموی خود یدالله بسطامی فرا گرفت و در ادامه، در ۲۲ سالگی به جمع شاگردان محمدرضا شجریان پیوست.
زندگی شخصی
ایرج بسطامی در اوج فعالیت هنری خود با مرگ یکی از برادرانش (نصرتالله بسطامی) روبرو شد که علاقه زیادی به برادرش داشت. از این رو برای سرپرستی خانواده او به بم بازگشت. زمانی که ایرج برای یادگیری آواز به تهران رفته بود، نصرتالله مخارج زندگی او را میپرداخت و این بار نوبت ایرج بود که به بازماندگان نصرتالله ادای دِین کند.
بسطامی، ازدواج نکرد و با اینکه در فقر به سر میبرد سرپرستی خانوادهٔ برادرش (نصرتالله بسطامی) را بر عهده گرفت.
او به دور از جنجال و هیاهو در شهرستان بم و استان کرمان، به تدریس آواز به جوانان محروم و مستعد بم و سرپرستی خانواده برادرش پرداخت.
درگذشت
وی که در اواخر عمر به زادگاهش بم بازگشته بود و در خانهٔ کاهگلی پدرش زندگی میکرد، در ۵ دی ۱۳۸۲ در پی زمینلرزه بم زیر آوار ماند. به این ترتیب، او و خانواده برادرش (به جز خاطره، دختر برادر ایرج) درگذشتند.
پس از مرگ
پس از زمینلرزه بم، فاطمه بسطامی (خواهر ایرج) و محمدعلی بسطامی (برادر ایرج) بنیاد فرهنگی هنری ایرج بسطامی را بنیان گذاشتند که از فعالیتهای آن میتوان به معرفی افراد بااستعداد در موسیقی به جامعه، برگزاری مراسم نکوداشت پرویز مشکاتیان و ایرج بسطامی اشاره کرد.
محمدعلی بسطامی در گزارشی از نشست مطبوعاتی نخستین جایزه آوازی ایرج بسطامی دربارهٔ معرفی جوانان اهل موسیقی به جامعه با بیان این که شجریان و مشکاتیان، ایرج را به جامعه شناساندند گفت: به یقین ما در همه مراحل کاری (معرفی موسیقی دانان به جامعه و..). مدیون این دو بزرگ هستیم. البته یکی دیگر از فعالیتهای این بنیاد تقدیر از هنرمندان در زمان حیاتشان است که دراینباره میتوان به مراسم بزرگداشت پرویز مشکاتیان اشاره کرد.
همچنین کتابی به نام سکوت گویا از سوی انتشارات آتنا منتشر شده که در آن نوشتههایی دربارهٔ ایرج بسطامی و آثار وی گرد آمدهاست. مسعود زرگر این کتاب را از مقالات و نوشتههای کسانی چون علی شیرازی گرد آوردهاست.
سخن پرویز مشکاتیان در مصاحبهای دربارهٔ ایرج بسطامی: «تنها افتخارم در زندگی این است که ترانه وطن من با صدای ایرج، از طرف سازمان یونسکو سرود ملی اعلام شد.»
سخن محمدرضا شجریان دربارهٔ ایرج بسطامی: بسطامی! خداوند گوهری به تو داده و من میخواهم این گوهر را شکل بدهم. او ۶ سال شاگرد من بود. تا میانه دوره عالی هم با من کار کرد. آینده خوبی برایش پیشبینی میکردم. گلی بود که زود پرپر شد